10729,20%1,41
36,61% 0,07
39,87% 0,04
3467,97% 0,48
5594,10% 0,68
Türkiye'nin metropolü İstanbul, ekonomik faaliyet hacminin büyüklüğü, bankacılık ve hizmetler başta birçok sektörün merkezi olması, ülkenin en büyük sanayi kuruluşlarını bünyesinde barındırması dolayısıyla devletin en çok vergi topladığı il olarak ekonominin merkezi olmayı 2024 yılında da sürdürdü.
İstanbul kendi hacminin üzerine çıkarken pastadaki payını daha da artırdı. Kişi başına ortalama vergi miktarında ise Kocaeli İstanbul'u bir kez daha geride bıraktı. Toplam verginin 3 trilyon 877,4 milyar lirası İstanbul’da tahakkuk ederken, tahsilatın da 3 trilyon 567,9 milyar liralık bölümü bu ilde gerçekleşti.
HalkTV'nin Hazine ve Maliye Bakanlığı bütçe verilerinden derlediğine göre, 2024 yılında ülke genelinde vergi tahakkuku önceki yıla göre yüzde 55,9 artışla 8 trilyon 367,6 milyar, tahsilatı ise yüzde 62,3 artışla 7 trilyon 304,9 milyar lira oldu.
2024 yılı boyunca ülke genelinde toplanan verginin kişi başına ortalama tutarı 85 bin 565 liraya gelirken, bu tutar illere göre büyük değişiklikler gösterdi. Kişi başına vergi tahsilat miktarına göre yapılan sıralamada, TÜPRAŞ, Ford, Çolakoğlu, Şişecam, Hyundai, Enerjisa, Aygaz gibi büyük sanayi kuruluşlarına ev sahipliği yapan Kocaeli 358 bin 91 lira ile 81 il içinde açık ara birinci oldu. Bu ilde kişi başına vergi tahsilatı, Türkiye ortalamasının 4,2 katı düzeyinde gerçekleşti.
Ekonomisi en büyük ancak aşırı yüksek nüfusa sahip il olan İstanbul ise kişi başına ortalama yıllık vergi tahsilatında 227 bin 896 lira ile Kocaeli’nin ardından ikinci sırada yer aldı. Tarım sektörü katma değeri en yüksek illerden İzmir, kişi başına 152 bin 673 lira vergi ile üçüncü, en büyük nüfusa sahip ikinci il olan ve son yıllarda sanayisi hızla gelişen Ankara 134 bin 840 lira ile dördüncü, liman kenti Mersin de 78 bin 884 lira ile beşinci sırada yer aldı.
Bu illeri, kişi başına 75 bin 138 lira vergi ile Yalova, 63 bin 847 lira ile Tekirdağ, 56 bin 573 lira ile Bursa, 42 bin 183 lira ile turizm kenti Antalya ve 35 bin 560 lira ile yine turizm katma değeri yüksek illerden Muğla izledi.
Kişi başına ödenen ortalama vergi miktarı en düşük iller ise 5 bin 494 lira ile Şırnak, 6 bin 127 lira ile Hakkâri ve 6 bin 349 lira ile Muş oldu.
2024’te iller bazında vergi tahsilatının, geçmiş yıllardan devreden tutarları da kapsayan tahakkuka oranında da yüzde 95’le Kocaeli ilk sırada yer aldı. Yıl içinde yapılan tahsilatın toplam tahakkuka oranında bu ili sırasıyla yüzde 92 ile İstanbul, yüzde 90,5 oranı ile Erzurum ve Samsun, yüzde 90,4’le Bayburt, yüzde 89,7 ile Yalova, yüzde 89,5’le Erzincan, yüzde 89,1 oranı ile Kırşehir ve Rize ve yüzde 89’la Çanakkale izledi.
Tahsilat/tahakkuk oranının en düşük olduğu il ise deprem dolayısıyla gidilen ertelemelerin de etkisiyle Maraş oldu. Bu ilde vergi tahsilatının tahakkuka oranı geçen yıl yüzde 22,7 düzeyinde kaldı. Şırnak yüzde 42,8, Malatya yüzde 51,3, Mardin yüzde 56,3, Adıyaman yüzde 57,5’le tahsilat/tahakkuk oranı en düşük diğer illeri oluşturdu. Vergide 81 il ile merkez muhasebe birimi toplamında geçmişten gelen alacakların da üzerine eklenmesiyle oluşan kümülatif tahakkuk tutarına göre 2023 yılında yüzde 83,9 olan Türkiye geneli tahsilat oranı, 2024’te yüzde 87,3’e yükseldi.
Önceki yıla göre İstanbul’da vergi tahakkuku yüzde 61,8, tahsilatı yüzde 66,6 arttı ve tahsilatın tahakkuka oranı yüzde 89,4’ten yüzde 92’ye yükseldi. Ülke geneli toplam tahsilatta İstanbul’un 2023 yılında yüzde 47,6 olan payı, geçen yıl yüzde 48,8’e çıktı. Buna göre, 85,4 milyon olan ülke nüfusunun 15,7 milyon kişi ile yüzde 18,3’ünün yaşadığı İstanbul tek başına vergi pastasının yaklaşık yarısını yaratırken, diğer 80 il toplamda vergi havuzuna ancak İstanbul kadar katkı verdi.
2024 yılında vergi pastasına İstanbul’dan sonra en fazla katkıyı 782,5 milyar lira ve yüzde 10,7 payla Ankara yaptı. Geçen yıl 753 milyar lira vergi ödeyen Kocaeli yüzde 10,3 payla üçüncü oldu. Bu illeri 683,9 milyar liralık tahsilat ve yüzde 9,4 payla İzmir, 181,9 milyar lira ve yüzde 2,5 payla Bursa, 152,9 milyar lira ve yüzde 2,1 payla Mersin izledi. Yıllık vergi tahsilatı sıralamasında daha sonra 113,7 milyar lira ile Antalya, 74,9 milyar lira ile Adana, 74,5 milyar lira ile Tekirdağ ve 54,8 milyar lira ile Hatay geldi.
Ülke nüfusunun yüzde 47,9’unun yaşadığı bu on ilde toplam tahsilat 6 trilyon 440,1 milyar lira, bu illerin toplam vergideki payı yüzde 88,2 oldu. Toplam verginin yüzde 11,2’si, nüfusun yüzde 52,1’inin yaşadığı 71 ilden toplandı.
2024 yılında en az vergi ödeyenler ise düşük nüfus ve ekonomik faaliyet düzeyine sahip illerden 755,5 milyon lira ile Bayburt, 961,8 milyon lira ile Dersim, 963,5 milyon lira ile Ardahan, 1 milyar 91,6 milyon lira ile Gümüşhane ve 1 milyar 474,3 milyon lira ile Kilis oldu.
(ALINTI)
