8654,39%-1,58
34,22% 0,01
37,02% -0,52
2993,39% -0,05
4993,02% 0,43
AKP’nin ‘övünç kaynağı’ Sağlıkta Dönüşüm Programı ile kamusal sağlık sistemi adım adım yok edildi. Hastaneleri ticarethaneye çevirmenin faturası ağır oldu.
22 yıllık AKP iktidarlığında uygulamaya konan Sağlıkta Dönüşüm Programı (SDP) sağlığın çöküşüne neden oldu. Kamu hastanelerine yatırımlar yapılmadı, özel hastane sayısı bu dönemde 2 kattan fazla arttı.
Sevk sisteminin kaldırılmasıyla birlikte ikinci ve üçüncü basamak sağlık kuruluşu olan devlet ve üniversite hastanelerinde uzun kuyruklar oluştu, yurttaş kamu sağlık kuruluşlarından randevu alamaz oldu.
Kamudan sağlık hizmetine erişimde zorluk yaşayan hastalar ya özellere gitmek zorunda kaldı ya da kaderine razı gelerek randevu sırasının gelmesini bekledi. Performans sisteminin getirilmesiyle birlikte ne kadar çok tahlil ve tetkik o kadar ücret anlayışı hastaneleri ‘ticarethane’, hastaları ‘müşteri’ yaptı. Büyük kısmı kamu-özel ortaklığı ile yapılan şehir hastaneleri ile kamu kaynakları israf edildi. Sağlıkta neoliberal politikaların faturası hastalara kesildi. İstanbul’da bebekleri anlaşmalı hastanelere sevk ederek haksız kazanç sağlayan ve en az 12 bebeğin ölmesine neden olan ‘yenidoğan çetesi’ ülkedeki sağık sisteminin geldiği noktayı bir kez daha gözler önüne serdi.
1- Sağlıkta Dönüşüm Programı: AKP, iktidar olduktan bir yıl sonra “Sağlıkta Dönüşüm Programı”nı hayata geçirdi. Hızla hayata geçirilen neoliberal politikalarla birlikte sağlık hizmetlerindeki ticarileşme hızlandı. Sağlık harcamaları da bu dönemden sonra giderek katlandı.
2- SSK hastanelerinin devri: 2005’te yapılan değişiklik ile SSK’ya bağlı 148’i hastane olmak üzere yaklaşık 373 sağlık tesisi Sağlık Bakanlığı’na devredildi.
3- Sağlık ocaklarından ASM’lere geçiş: Ülkedeki sağlık ocakları kapatıldı, Aile Sağlığı Merkezi (ASM) sistemine geçildi. Uygulama 2010 sonu itibarıyla ülke geneline yayıldı. Gelinen noktada kamuya ait olmayan, apartman, cami altları gibi yerlerde hizmet veren ASM’lerin hizmetleri tartışma konusu oldu. Aile hekimleri kendilerine verilen cari gider ödemesi ile uygun bina tutma, elektrik, su, çalışan giderlerini karşılamasının istenmesi tepkilere yol açtı. Aile hekimliğinde koruyucu sağlık hizmetleri büyük darbe aldı.
4- Sağlıkta şiddet hız kazandı: Siyasilerin söylemleri, hastanelerdeki yığılmalar, 5 dakikaya bir randevu verilmesi gibi sistem sorunları sağlıkta şiddeti beraberinde getirdi. Sağlıkta şiddet son 10 yılda arttı, 110 bini aşkın şiddet vakası yaşandı, çok sayıda sağlıkçı katledildi.
5- Askeri hastanelerin kapatılması: 15 Temmuz darbe girişiminin ardından askeri hastanelere kilit vuruldu, bu hastaneler Sağlık Bakanlığı’na devredildi.
6- Sağlıkçı istifaları ve yurtdışına göçler arttı: Son 3 yılda bakanlığa bağlı sağlık kurum ve kuruluşlarından toplam 14 bine yakın hekim istifa etti. AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ‘‘Giderlerse gitsinler’’ söyleminin ardından yurtdışına göç eden sağlıkçı sayısı da arttı. Yalnızca geçen yıl 3 bini aşkın hekim yurtdışına gitmek için TTB’ye başvurdu.
7- İlaç ve medikal malzeme sorunu: Bulunamayan ilaç ve tıbbı malzeme sorunu giderek katlandı. Döviz endekslenen ilaç fiyatlarında kamunun baz aldığı avro kurunun reel kurun çok altında kalması nedeniyle ilaç tekellerini Türkiye’den çekilme kararı aldı. Novartis 14 ilacın Türkiye’de satışını sonlandırdığını açıkladı. Roche firması organ nakli hastalarında kullanılan ilacını artık Türkiye’ye getirmeyeceğini ilan etti. Pek çok ithal ilacın bulunması zorlaştı. Döviz kurunun artması medikal malzemeleri de etkiledi. Pek çok ameliyatlar bu nedenle ertelenmek zorunda kaldı.
8- Şehir hastaneleri projesi: Kamu-özel işbirliği modeli ile hayata geçirilen ve 31 tane yapılacağı söylenen bu hastanelerin yapımı tepkilere de yol açtı. 14 şehir hastanesi açılışı sırasında çok sayıda kamu hastanesi kapatıldı. İktidar, şehir hastanelerini işleten şirketleri tasarruftan istisna tuttu. Şehir hastanelerine 2024’te ödenecek tutar 83 milyar TL olacağı belirtildi. Döviz ve hasta garantileri şehir hastanelerinin her birine 2024 yılı için 4 milyar liranın üzerinde ödenek ayrıldı. Kamu hastanelerine ayrılan payın 800.6 milyon TL olması dikkat çekti. 2027 yılına kadar kamu-özel işbirliği projelerine 847 milyar lira akacağı ortaya çıktı.
9- Performansa bağlı ödeme: Bakılan hasta ve yapılan tetkik başına sağlıkçıya ödeme yapılması da tepkilere yol açtı, sağlığın niteliği bozuldu. Bu durum gerek kamuda gerek özelde, hastalardan gereksiz tahlil ve tetkikler istenmesine, SGK’ya fatura çıkarılması için yapılmayan ve kullanılmayan malzemelerin bile SGK’ya fatura edildiği ortaya çıktı. Bu durum Sayıştay raporlarına da yansıdı.
10- Dijital kuyruk dönemi: Kamu hastanelerinden alınamayan randevular nedeniyle yurttaşlar bilgisayar ya da telefon başında randevu almak için saatler geçirmeye başladı.
11- Beş dakikada bir hasta muayenesi: Daha çok hasta bakmaya odaklı sağlık sistemi nedeniyle hekimler 5 dakikada bir hasta bakmaya zorlandı. Özel ve kamu hastanelerin idarelerinin sağlıkçılar üzerindeki baskıları arttı. Kısalan muayene süreleri sağlığın niteliğini de bozdu.
12- Tıp fakültelerinin sayısı arttı: Ülkedeki tıp fakültesi sayısı 2,5 kat artarak 128 oldu. Pek çok eksik ile eğitim veren tıp fakültelerinin bazısında akademisyenin bile olmaması, her ile özel tıp fakültesi açılması niteliği bozdu.
13- Özel hastane sayısında artış: AKP iktidarı ile özelleşme hız kazandı. 2002’de 271 olan özel hastane sayısı 2 kattan daha fazla artarak 572’ye çıktı. Aynı dönemde kamu hastanesi sayısı ise 774’ten 951’e yükseldi. Tüm özel hastanelerin yaklaşık yüzde 40’ı İstanbul’da yer aldı. Benzer durum yatak ve yoğun bakım sayısında da yaşandı. 2022’de ise kamuda yatak sayısı 207 bin 121 olurken özelde bu sayı 55 bin 69’a yükseldi.
14- Yüzde 200’ü aşan ilave ücretler: Kamu hastanesi ve SGK anlaşmalı özel hastanelere giden yurttaştan ‘‘ilaç, reçete, muayene katılım payı, eşdeğer ilaç farkı’’ gibi 15 kalemden kesinti yapılıyor. Özel hastaneler, Sağlık Uygulama Tebliği (SUT) bedellerinin yüzde 200’ün ötesinde ücret talep edememesine karşın bu ihlal ediliyor, yurttaştan fahiş ilave ücretler alınıyor. Özel hastanelerin belli tekellerin elinde olması ve sahiplerinin iktidara yakın olması suistimallerin gözardı edilmesine ve herhangi bir ceza kesilmemesine, bu tür uygulamaların yaygınlaşmasına yol açıyor. Binlerce TL’lik faturalarla karşı karşıya kalan hastalar ne yapacağını bilmiyor.
15- SGK soygunu: SSK anlaşması olan özel hastaneler, hastalarda kullanılmayan tıbbi malzemeleri ve gereçleri, yapılmayan işlemleri ya da gereksiz yatışları, tetkikleri yaparak bunu SGK’ye fatura yaparak bir nevi SGK’yi zarara uğrattı. Kamu hastanelerinde de benzer durumların yaşandığı iddiaları gündeme geldi. Özellikle MR, BT, tahlil sayılarının giderek artmasının sebebinin bu olduğu belirtildi.
16- Tamamlayıcı sigorta: Kamu sağlık sisteminde yaşanan sorunlar yurttaşın tamamlayıcı sağlık sigortalarına yönlenmesine neden oldu. Bu durumun giderek yaygınlaşması, sosyal hak olan sağlığın da piyasa koşullarına nasıl teslim edildiğini bir kez daha gözler önüne serdi.
17- GSS prim borçları: Yoksulluk ve işsizlik nedeniyle milyonlarca yurttaş GSS prim borçlarını ödeyemedi. Bu yıl 9 milyona yakın yurttaşın 1 Ocak 2025 itibarıyla sağlık hizmetlerinden faydalanamayacağı belirtildi.
***
Türk Tabipleri Birliği ve Ege Tabip Odaları ortak açıklama yaptı. TTB Başkanı Prof. Dr. Alpay Azap, Sağlıkta Dönüşümün ölüm getirdiğini vurguladı. Azap, özetle şunları kaydetti: ‘‘Olay hekimlik değerleri bir yana, insanlık değerleriyle bağdaşmayacak nitelikte. Olaya karışan özel sağlık kuruluşlarının ve yöneticilerinin cezalandırılması gerekli. Sağlık hizmetini sıradanlaştıran, niteliğe değil niceliğe önem veren, hastaneleri ticarethane ve hastaları müşteri haline getiren, sağlığı piyasa kurallarına teslim eden SDP sağlık sistemimizi çökertmiştir. Yöneticileri, halkın sağlığını piyasanın insafına bırakan sağlık politikalarını bir kenara bırakarak, koruyucu hekimlik ve birinci basamağın güçlendirildiği, sağlık çalışanlarının iyi koşullarda güvenli ve güvenceli çalışabildiği, verilen hizmetin sayısının değil niteliğinin ve topluma katkısının değerlendirildiği bir sağlık sistemini hayata geçirmeye çağırıyoruz.’’
∗∗∗
Dr. Güray Kılıç, Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın (SDP) bir kez daha çöktüğünü söyledi. SGK’nin özel sağlık kurumlarından hizmet alımına son verilmesi gerektiğini vurgulayan Kılıç, ‘‘Gerçek sorumlularının da halka hesap vermesini istiyoruz" dedi. Kılıç, özetle şunları söyledi: ‘‘Bugün ülkede mevcut yoğun bakım yataklarının yarıya yakını özel sağlık sektörünün kontrolündedir, SGK bu hizmeti özel sektörden satın almaktadır. Sermayenin zor, masraflı ve nitelikli emek gerektiren yenidoğan yoğun bakım servisi kurma iştahı nereden kaynaklanmaktadır? Yanıtını maalesef bu vahim olay tüm açıklığıyla gözler önüne sermiştir. Özel hastaneler yeniden ‘özelleştirilmeli’, SGK’nın bu hastanelerden hizmet alımına son verilmelidir.’’
∗∗∗
• İlk ihbar ‘şikâyetvar üzerinden 2018 yılında yapıldığı, sonrasında suç duyurusunda bulunulduğu halde bu şikâyetler neden soruşturmaya dönüşmedi?
• Sağlık Bakanı Kemal Memişoğlu sürecin 2023’te CİMER’e ulaşan ihbarla başladığını söylüyor. Dönemin İl Sağlık Müdürü olan Memişoğlu o güne kadar neden bir adım atmadı?
• SGK özel hastaneleri fatura üzerinden denetlediğini söylüyor. Denetimler yeteri kadar yapılmadı mı?
• Bakanlık SGK anlaşmalı özel hastaneler ile ilgili nasıl bir önlem alacak?
• Özel hastanelerdeki suistimallere karşı etkin bir ceza ve denetim gelecek mi?
“Yenidoğan çetesi” soruşturması kapsamında kolluk kuvvetlerince hazırlanan fezlekede, şüphelilerin Sağlık Bakanlığı’nca hastanelere yönelik gerçekleştirilen denetimlerde evrak saklamaya ve değiştirmeye ilişkin aralarında yaptıkları görüşmelerinin şeması da yer aldı. Fezlekede çetenin yapılan ani denetimlerdeki evrak saklama, değiştirme çabaları ve yaşadıkları panik, HTS kayıtları ile polis değerlendirmesine yansıdı. Fezlekedeki suç örgütü şemasında, örgüt elebaşı, yöneticileri ve üyelerinin isimlerine yer verildi. 22’si tutuklu 47 sanığın yer aldığı çete iddianamesinde ‘’etkin pişmanlık’’ hükümlerinden yararlanmak isteyen iki hemşirenin itirafları da dikkati çekti.
***
27. Dönem CHP Balıkesir Milletvekili Op. Dr. Fikret Şahin, Türkiye’deki yenidoğan yoğun bakım yataklarının büyük kısmının özel hastanelerde olmasına dikkat çekti. Sağlık istatistiklerine göre ülkede 13 bin 685 yeni doğan yoğun bakım yatağı olduğunu anımsatan Şahin ‘‘Özel hastanelerdeki yenidoğan yoğun bakım yatak sayısı 7 bin 330 yani ülkedeki yenidoğan yoğun bakımların yüzde 54’ü özellerde. Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastanelerde yenidoğan yoğun bakım yatak sayısı ise 4 bin 738 yani yüzde 34,5. Üniversite hastanelerindeki yenidoğan yoğun bakım yatak sayısı ise bin 617 yani yüzde 11,5. Yenidoğan yoğun bakım yatakları özel hastanelerin en önemli para kazanma aracı haline gelmiş durumda’’ dedi.
Yenidoğan çetesinin özelleştirmenin eseri olduğunu vurgulayan SOL Parti, Taksim Tünel’de yaşananları protesto etti. Eylemde konuşan SOL Parti Sağlık Meclisi Sözcüsü Leyla Koç Üzüm, "Yenidoğan çetesi buzdağının görünen en vahşi yüzüdür. İddia ediyoruz ki bununla sınırlı değil, münferit bir olay olarak görülemez. Sağlığı piyasanın vahşi koşullarına terk eden, AKP’nin Sağlıkta Dönüşüm Programının ve özelleştirmelerin sonucudur" dedi.
***
Yenidoğan çetesi skandalından sonra bu kez de ‘‘diyaliz çetesi’’ iddiaları gündeme geldi. Sözcü Tv’de Gazeteci Fatih Ergin, yatağa bağımlı hastaların usulsüz bir şekilde diyaliz ünitesi olan özel hastanelere sevk edildiğini anlattı. Sevk edilen özel hastanede hastanın hikayesine ve epikriz raporuna bakılmadığını belirten Ergin, bazı hastaların dosyalarına diyalize bağlanmadığı halde “diyalize bağlandı” yazıldığını belirtti. Ergin, hasta yakınlarının e-Nabız’daki detayları görmesi kısıtlanırken özellikle hedefin yaşlı hastalar olduğunu ifade etti.
