Hawthorne etkisi, ilgi üzerinden açıklanan bir olgudur ancak yalnızca ilgi kavramıyla sınırlı kalmaz. Geçmişte gerçekleştirilen ve Hawthorne deneylerinin ortaya çıkardığı sonuçlara da mutlaka değinilmelidir. Bu konunun psikoloji bilimi içinde ele alınması, daha anlamlı bir perspektif sunar ve Hawthorne etkisinin derecesini açıklayan açıklamaların anlaşılmasını sağlar. “Hawthorne etkisi nedir?” ve “Hawthorne deneyleri neyi ifade eder?” gibi sorulara yanıtlar vererek, bu çerçevede sizlere aktarmak istiyoruz…
Psikoloji biliminin kapsamında, Hawthorne etkisi gibi çeşitli etkiler bulunmaktadır. Bu etkiler genellikle geçmişte ortaya çıkmış ve belirli durumlar tarafından etkilenmiştir. Bu geçmiş olaylar genellikle 1930’lu yılları içermektedir. Hawthorne etkisi, bireylerin davranışlarını inceleyen bir etki olarak öne çıkar. Bu alanda yapılan deneyler de bu etkinin anlaşılmasına katkı sağlamıştır.
Hawthorne etkisi, bireylerin davranışlarında gözlemlendiklerinin ya da başka bir değişle biri tarafından izlendiklerinin farkında olduklarında ortaya çıkan belirgin değişiklikleri ifade eder. Yani, bir kişi gözlemlendiğinin bilincinde olduğunda, davranışlarında farklılıklar gözlemlenir. Aynı zamanda, izlenen bireyler, davranışlarını değiştirerek psikolojik bir tepki ortaya koyarlar.
Hawthorne deneyi, toplumun yoğun bir şekilde kapitalizm düzenine tabi olduğu bir dönemde gerçekleştirilmiştir. Kapitalist toplumda, üretici ile işveren arasındaki ilişki oldukça kritiktir, çünkü işveren genellikle daha fazla üretim istemektedir. Bu nedenle, bu dönemde bir deney yapılması öngörülmüştür ve Hawthorne deneyi, bu amaca hizmet etmek üzere gerçekleştirilmiştir.
Hawthorne deneyinin temel odak noktası ışıktır. Belirli bir grup insan, farklı ışık koşullarında çalıştırılmıştır. Ancak, deneyin sonuçları, ışık miktarının üretime herhangi bir etkisi olmadığını göstermiştir. Bunun üzerine, Hawthorne deneyi farklı parametrelerle devam etmiştir. Bu sefer, deneye katılan bir kişi, işçilerin ürettiği ürünleri kontrol etmiştir. Bu noktada, ürünlerin kontrol edilmesinin üretimi olumlu yönde etkilediği sonucuna varılmıştır.
Dolayısıyla, Hawthorne etkisi, gözlemlenen sonuçlara dayanarak, insan davranışlarının değişmesi olarak tanımlanmıştır.
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi, izlenen bir grup insanın üzerinde olumlu yönde ilerlemeler kaydedilmiştir. Hawthorne deneyleri, çalışanların duygusal durumlarının önemini vurgulamıştır ve bu deneyler, çalışanların sosyal varlıklar olarak değerlendirilmesine katkıda bulunmuştur. Hawthorne deneylerinin öncesinde, iş yönetimi alanında belirgin değişiklikler yaşanmıştır, çünkü insan odaklı, insan ilişkilerine dayalı bir iş yönetim modeli geliştirilmiştir.
Hawthorne deneyinin sonuçlarına göre, çalışanlar için iş ortamının koşulları değil, gözlemlenip gözlenmedikleri önemli hale gelmiştir. Çünkü çalışanlar, gözlemlendiklerini bildiklerinde üretkenliklerinin arttığını göstermişlerdir. Ayrıca, deney sırasında grup içinde etkileşimlerin de olduğu gözlemlenmiştir ve çalışanlar birbirlerinden etkilenmişlerdir.
