Amasya'nın derin vadileri ve tarihi yapılarıyla ünlü olmasının yanı sıra, bu şehrin geleneksel yaşam tarzı da dikkat çekiyor. Amasya'nın örf ve adetleri, yüzyıllar boyunca şekillenmiş ve bugüne kadar yaşatılmış bir kültürel mirası temsil ediyor. Peki, Amasya örf ve adetleri nelerdir? Amasya'nın gelenekleri neler? Bu yazıda, Amasya'nın geleneklerine ve yaşam tarzına derinlemesine bir bakış atacağız, böylece bu şehri ziyaret edenlerin daha iyi anlayabileceği bir perspektif sunacağız.
Yörede, evlilik için tipik olarak yirmili yaşlar civarında bir yaş aralığı tercih edilir. Bir genç adam, evlenme isteğini ailesine ifade etmek için bazen babasının ayakkabısını ters çevirir, bazen de ayakkabıyı kapı eşiğine çivi ile sabitler veya babası yanındayken ayakkabısını ters giyer (sağ ayakkabıyı sola, sol ayakkabıyı sağa). Bu davranışlar, genellikle "beni evlendirin" mesajını iletmektedir. Genç kızlar ise evlenme isteklerini bazen canlılıklarıyla, bazen de aile üyeleriyle uyumsuzluk göstererek ifade ederler.
Evlenme çağına gelmiş bir genç için, düşünülen kızın evine amca ve dayıların hanımları bir araya gelerek kızı görmeye giderler. Kızdan su istenir, bardağın ve halıların temizliği, evin düzeni incelenir. Eğer izlenim olumlu ise ve gençler birbirlerini beğenmişlerse, kızın evine bir aracı gönderilir ve "ağızları aranır". Eğer kız verilmeye uygun görülürse, birkaç gün sonra damat adayının ailesi ziyaret edilir ve buna "dünür düşme" denir. Kız istemeye gidilirken genellikle yumruk büyüklüğünde bir taş götürülür ve ev sahibinin görmemesi için dış kapının arkasına konulur.
Erkek tarafının aile büyükleri, kızlarını almaya niyetlendikleri evlere giderler. Yapılan sohbetin ardından en yaşlı kişi konuya girer ve "Allah’ın emri, Peygamberin kavliyle kızınızı oğlumuza istiyoruz" der, kızın ailesi de "kısmetse olur" yanıtını verir. İlk istemede genellikle kız verilmez; zorla alınan kızın daha makbul olduğuna inanılır. Oğlan evi birkaç ziyaretten sonra kızın ailesi kızı vermeye niyetliyse biraz süre ister, bu süre içinde oğlan araştırılır ve soruşturulur. Oğlan evine haber gönderilir, gelip resmi söz kesme işlemi için istenir.
Söz kesme töreni genellikle kızın evinde yapılır. Aile büyükleri bir araya gelerek gelin ve damat adayına "söz yüzükleri" takarlar. Nişan ve düğün tarihleri, kızın ailesinin istekleri konuşulur ve karara bağlanır. Söz kesildikten sonra, gelin ve damat adayı tarafından orada bulunanların elleri öpülür, dualar okunur ve işlerin tatlılıkla gitmesi için şerbet içilir veya lokum yenir.
Nişanlılık sürecinde, dini bayramlar olduğunda kızın ailesine kurbanlık hayvan ve hediyeler gönderilir. Nişan ile düğün arasında bayram veya hıdırellez gibi özel günlerde, oğlan tarafı gelinin ailesine bayramlık kıyafetler, iç çamaşırları, ayakkabılar gibi hediyeler gönderir. Kurban bayramı ise bu hediyelere bir koç ve bir altın bilezik eklenir. Hediyeler hazırlanırken özen gösterilir ve genellikle süslenir.
