Doğu Anadolu'nun incisi Ağrı, sadece muhteşem manzaralarıyla değil, aynı zamanda derin köklere sahip gelenekleriyle de dikkat çeker. Bu toprakların örf ve adetleri, binlerce yıllık geçmişin izlerini taşır. Şimdi, Ağrı'nın geleneklerinin perde arkasına birlikte göz atalım ve bu büyüleyici kültürü keşfedin
Folklorik Değerler
1-Giyim
A) Erkek Giyimi
Erkek giyimleri genellikle moda ve klasik giyime uygun olup, köyde çalışma zamanları ve sıcak günler dışında erkekler ceket ve pantolonla dolaşırlar. Orta yaş ve üzeri erkekler ile yaşlılar genellikle uzun don ve fanila giyerler. Soğuk günlerde bu giysilere bir de pijama eklenir. Pantolon, işlik, gömlek ve kazak gibi giysiler üstlerine giyilir. Gömleğin üzerine ceket giyilmez, genellikle arada yelek veya kazak bulunur. Başta şapka olmak üzere giysilerin tamamlayıcısıdır. Yaşlılar genellikle şapka yerine fes veya papak tercih ederler. Bıyık bırakma alışkanlığı genel olarak görülür.
B) Kadın Giyimi
Kadınların köylerde giydikleri giysiler daha çok yerel ve geleneksel tarzdadır. Entari bu giysilerin en belirgin olanıdır. Kadınlar ve kızlar genellikle içe tuman ve can gömleği giyerler. Entarileri ise genellikle üst üste giyilir ve iş zamanlarında peştamal ve kola kolçak gibi eklemeler yapılır. En üstteki entari genellikle kadife, ipek veya simli olup, üzerine hırka veya kazak giyilir. Başlık olarak eşarp, leçek veya beyaz bez (cuna) tercih edilir ve genellikle renkli yazmalarla süslenir. Kadınların günlük süslenmesi genellikle düğünlerde, bayramlarda veya özel günlerde olur. Kına yakmak da kadınların güzellik ritüellerinden biridir. Ayrıca bilek ve boyunlarda kullanılan mavi ve renkli boncuklar süs amaçlıdır.
2- GELENEKSEL EL SANATLARI
A) Halı ve Kilim Dokumacılığı
Ağrı'da kış şartlarının zorluğu nedeniyle genellikle yüne dayalı dokumacılık geleneğe bağlı olarak devam eder. Halı ve kilim dokumacılığı Ağrı'daki önemli el sanatlarındandır. Kullanılan iplikler genellikle morkaraman ırkı koyunların yünlerinden elde edilir. En iyi iplikler genellikle Karaman cinsi koyunlardan elde edilir. Halı ve kilimler genellikle dik döner yer tezgâhlarında dokunur.
B) Yün Kazak ve Çoraplar
Yerel koyun ırklarının yününden örülen kazak ve çoraplar elde yapıldığı için sağlam ve motiflerle süslüdür. Çorapların parmak uçlarında genellikle halı ve kilim motifleri bulunur. Yünden örülen eldiven ve papaklar da tercih edilir.
C) Tiftik Papak ve Tiftik Çoraplar
Keçilerden elde edilen tiftik özel işlemlerden geçirilerek giyim eşyası olarak kullanılır. Tiftikten yapılan giysiler genellikle el örgüsü şişlerle örülür ve yumuşatılması için özel yöntemlerle işlenir. Tiftik çoraplar genellikle dizlere kadar uzanır ve çeşitli motiflerle işlenir.
D) Üzerlik veya Nazarlık
Üzerlik, Üzerlik otu tanelerinin ipliklere dizilerek geometrik şekiller oluşturulmasıyla yapılan bir süs eşyasıdır. Aynı zamanda inanç açısından da nazardan koruyucu bir öğe olarak kabul edilir.
E) Buğday ve Çavdar Sapından Yapılan Eşyalar
Olgunlaşmış buğday saplarından örülen çeşitli eşyalar el sanatlarına özgü bir özellik taşır. Bu eşyalar genellikle turistlerin ilgisini çekmektedir.
F) Keçe Yapımı
Hayvancılığa bağlı olarak gelişen keçecilik, genellikle kuzu yününden yapılan keçelerle bilinir. Keçeler genellikle çobanlık gibi faaliyetlerde kullanılır ve kırsal kesimde hayvancılıkla uğraşan halk için önemli bir eşya olarak kabul edilir.
3- HALK MÜZİĞİ VE GELENEKSEL OYUNLAR
Ağrı'da halk müziği ve geleneksel oyunlar, kültürel hayatın önemli bir parçasıdır. Halk müziği genellikle düğünlerde ve özel günlerde icra edilir. Kullanılan enstrümanlar arasında davul, zurna, kaval, tef ve bağlama bulunur. Halk oyunları da müziğe paralel olarak gelişir ve genellikle topluca oynanır.
Sünnet ve Kirvelik
Ağrı'da erkek çocuklarının sünnet düğünleri oldukça önemlidir ve genellikle gösterişli ve masraflı törenlerle kutlanır. Kirvelik geleneği de sünnet düğünlerinin ayrılmaz bir parçasıdır ve aileler genellikle kirve seçerken dikkatli davranır.
Doğum
Doğum sonrası gelenekler arasında yeni doğan çocuğa çeşitli ritüeller yapılır ve aile fertleri tarafından hediyeler verilir. Aynı zamanda doğum sonrası annenin dinlenmesi ve çocuğun bakımı da önemlidir.
Ölüm
Ölüm sonrası gelenekler arasında cenaze törenleri, defin işlemleri ve yas dönemi bulunur. Aile ve komşular genellikle cenaze evine gelir ve yakınlarına baş sağlığı dilerler. Cenaze namazı kılınır ve ardından defin işlemi gerçekleşir. Ölüm sonrası aile fertleri için yas dönemi başlar ve genellikle birkaç gün sürebilir. Bu dönemde akraba ve komşular, aileyi yalnız bırakmamak için yardımcı olurlar.
